Ozimek miastem Humboldta
Dzięki ustaleniom konferencji i sesji naukowej „Aleksander von Humboldt we Frankonii, na Śląsku i w Polsce”, które odbyły się w dniach 14-18 września 2022 roku w Ozimku, nasze miasto już oficjalnie dołączyło do grona miejsc, które zaszczycił swoją obecnością ten wielki uczony i humanista XIX wieku.
Konferencja zgromadziła bardzo zacne grono prelegentów, naukowców, badaczy i pasjonatów życia, jednego z największych w historii, przyrodnika, geografa, podróżnika, naturalisty, ekologa, uczonego, humanisty… Już na wymienienie jego wszechstronnych zainteresowań i odkryć brakło by pewnie miejsca na łamach tej gazety. Choć wielu mieszkańców nawet nie zauważyło tych wydarzeń, były one wyjątkowe i z pewnością zapiszą się w historii naszego miasta.
Pierwsi goście pojawili się już w środę, 14 września, aby świętować 253 rocznicę urodzin Aleksandra von Humboldta. Płomienna laudacja, wygłoszona przez panią profesor Dagmar Hülsenberg z Ilmenau (Niemcy), przywołała ducha uczonego, który wydawał się nam towarzyszyć w wydarzeniach kolejnych dni. W czwartek cała grupa wyjechała do Nysy i Otmuchowa. Szczególnie wizyta na otmuchowskim zamku na długo pozostanie w naszej pamięci. Przez ponad 100 lat była to rodowa siedziba potomków Wilhelma von Humboldta, także wielkiego uczonego, matematyka, założyciela Uniwersytetu Berlińskiego, brata Aleksandra. Zwiedzanie zamku, odkrywanie jego tajemnic, ukrytych przejść, nieznanych pamiątek, starego ogrodu, w towarzystwie jego wnuczki w trzecim pokoleniu, pani hrabiny Dorotheé-Isabell Freiin von Humboldt-Dachroeden, było wyjątkowym przeżyciem. Wieczorem, po powrocie, w hotelu Festival w Opolu odbyło się oficjalne, uroczyste otwarcie konferencji. Po muzycznym wprowadzeniu, w wykonaniu „Chóru na obcasach”, który zaprezentował się w stylowych strojach z epoki, nastąpiły oficjalne powitania i gratulacje. Prawie 100 przybyłych gości, reprezentujących władze samorządowe województwa, uczelnie, środowiska naukowe i instytucje kultury, po wysłuchaniu oficjalnych wystąpień uczestniczyło w kolacji, która pełna ciekawych dyskusji przedłużyła się do późnych godzin.
W piątek, 15 września, w Domu Kultury w Ozimku odbyła się całodniowa sesja naukowa, najważniejsze wydarzenie konferencji. Wszystkie referaty, wygłaszane w języku autorów, były symultanicznie tłumaczone. Hartmut Koschyk, prezydent Forum Kultury Aleksandra von Humboldta z Bayreuth, przedstawił początkowe lata kariery uczonego w czasie pracy we Frankonii i przyczyny podjęcia przez niego wyprawy na Śląsk. Samą podróż w 1792 roku, w świetle podobnych wcześniejszych podróży Goethego i Zöllnera, omówił Józef Tomasz Juros, prezes Stowarzyszenia Dolina Małej Panwi. Nowoodkryte fakty z nią związane i zupełnie nowe spojrzenie na jej przyczyny, zaprezentowane wcześniej na łamach niemieckiej prasy naukowej, stały się zresztą inspiracją do samej konferencji. Zbigniew Pawlak, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, omówił miesięczny pobyt Humboldta w Tarnowskich Górach w listopadzie i grudniu 1792 roku oraz rocznicowe obchody z nim związane. Pani profesor Hülsenberg przedstawiła nowe dokumenty dotycząc między innymi badań Humboldta nad solankami w Słońsku i Ciechocinku na Kujawach. Bardziej szczegółowo pisze o tym w sowim artykule Teresa Kudyba, która jako kolejna prelegentka zaprezentowała fragment autorskiego filmu i omówiła wnioski płynące z aktualnych badań dla historii tego najważniejszego w Polsce solankowego uzdrowiska. Następnie zaprezentowano referat profesora Ingo Schwarza, wieloletniego kierownika Centrum Badawczego Aleksandra von Humboldta Berlińsko-Brandenburskiej Akademii Nauk w Berlinie. Ten bardzo ważny punkt sesji przypomniał wielkie dokonania w zakresie badań poloników w życiu Aleksandra von Humboldta, nieżyjącego już historyka Krzysztofa Zielnicy. Niestety zapomnianego i nigdy właściwie w Polsce niedocenionego. Mamy nadzieję, że wyniki konferencji odkryją na nowo ten ważny dla nauki polskiej fragment naszej historii. Referat ten z pewnością poruszył szczególnie, obecną na sali, panią Aleksandrę Hołubecką-Zielinica, małżonkę uczonego. Pani Aniela Mikolajczyk z Uniwersytetu w Poczdamie omówiła bardzo różny stosunek braci, Aleksandra i Wilhelma, do polskich powstań i popowstaniowych losów więźniów politycznych. Ten wygłoszony po niemiecku referat z pewnością poruszył serca wielu polskich słuchaczy. Następnie Thomas Maruck z Görlitz przedstawił stosunek Humboldta do politycznych relacji i wydarzeń w Europie środkowo-wschodniej XIX wieku. Końcowy referat, prezentujący postać Wilhelma von Humboldta oraz jego związki z Otmuchowem, przedstawił Matthias Lempart z Fundacji Kultury z Berlina. Obrady i żywa dyskusja sesji naukowej przeciągnęły się do późnych godzin wieczornych. Niewiele czasu pozostało na krótki spacer i odwiedzenie historycznych miejsc naszego miasta. Dzień zakończył się kolacją i wytchnieniem w restauracji „Muzeum Smaków”, co okazało się szeroko komentowaną przez gości atrakcją.
Kolejny dzień rozpoczął wyjazd do Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Opieka samego, zaprzyjaźnionego z nami, prezesa Zbigniewa Pawlaka oraz doskonała pani przewodnik, zapewniły gościom szczególne przeżycia. Pod ziemią dosłownie mogliśmy dotykać miejsc i doświadczać przeżyć, które były udziałem Aleksandra von Humboldta w czasie jego wizyty przed ponad 200 latami. Mimo kiepskiej pogody, gości zachwyciła kopalnia, stary rynek, a w końcu obiad „U Sedlaczka”, w miejscu gdzie „bywał sam Goethe”.
Po powrocie do Ozimka nastąpił kulminacyjny moment całej konferencji, który był jej ukoronowaniem. Goście konferencji oraz uczestnicy tradycyjnego Święta Mostu i Żeliwa wzięli udział w bardzo podniosłej uroczystości. Dla upamiętnienia 230 rocznicy pobytu Aleksandra von Humboldta w Ozimku, w dniach 17 i 18 grudnia 1792 roku, na gmachu Muzeum Hutnictwa Doliny Małej Panwi wmurowano okolicznościową tablicę pamiątkową. Z inicjatywy członków Stowarzyszenia, projekt brązowej tablicy wykonała rzeźbiarka Karolina Piechota, a wspólnie z odlewnikiem Dariuszem Kikiem model, formę i przygotowanie odlewu wykonano w ich odlewni Silesia Castings w Zabrzu. Nadmienić warto, że oboje są członkami naszego Stowarzyszenia. W sobotnie popołudnie, 17 września, uroczystego odsłonięcia tablicy, w obecności wszystkich zebranych i asyście członków Stowarzyszenia i kolegów z grupy rekonstrukcyjnej z Tarnowskich Gór w historycznych mundurach, dokonała pani hrabina Dorotheé-Isabell Freiin von Humboldt-Dachroeden. Przemawiając w imieniu rodziny, ze wzruszeniem podziękowała za całą konferencję i upamiętnienie. Następnie pan Hartmut Koschyk, gratulując dołączenia naszego miasta do grona miejsc związanych z wielkim uczonym, przekazał na ręce prezesa Stowarzyszenia sadzonkę wyjątkowej róży, nazwanej „Aleksander von Humboldt”, wyhodowanej w 2018 roku przez światowej sławy ogrodnika Kordesa. Burmistrz naszego miasta Mirosław Wieszołek podziękował gościom, referentom i organizatorom za to ważne dla nas wydarzenie. Na koniec najważniejsi goście podpisali specjalnie przygotowany dokument upamiętniający odsłonięcie tablicy.
Nie często nasze miasto ma okazję być nie tylko świadkiem, ale także organizatorem i uczestnikiem tak ważnych wydarzeń. Nie często możemy gościć tej rangi naukowców, prelegentów i osoby związane z wielką postacią, jaką był i nadal jest Aleksander von Humboldt. Z dumą możemy mówić o jego pobycie w naszej małej ojczyźnie, co poza dokonaniami ozimeckich hutników, wpisuje nas w historię Europy. Te wydarzenia są jednak dla nas też poważnym zobowiązaniem. Zobowiązaniem do dbałości o nasze, niestety już nieliczne zabytki i naszą historię. Do jej kultywowania i dalszego odkrywania. Bo niezależnie kim byli jej twórcy, to nasze, obecnych mieszkańców Ozimka wspólne dziedzictwo, do którego zachowania jesteśmy zobowiązani.
Jako prezes Stowarzyszenia Dolina Małej Panwi pragnę podziękować współorganizatorowi: Fundacji Kultury dla Nauki i Badań (Kulturstiftung der deutschen Vertriebenen für Wissenschaft und Forschung) z Berlina, partnerom: Związkowi Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Landsmannschaft Schlesien, Fundacji Dom Górnośląski (Stiftung Haus Oberschlesien), Forum Kultury Alexandra von Humboldta Zamku Goldkronach (Alexander von Humboldt Kulturforum Schloss Goldkronach) oraz sponsorom: niezawodnym przyjaciołom oraz pracownikom firmy EP Energo Mineral z Opola, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Opolskiego. Specjalne podziękowania pragnę skierować do władz naszego miasta za wsparcie finansowe i organizacyjne, a także za osobiste zaangażowanie burmistrza Mirosława Wieszołka i wiceburmistrza Andrzeja Brzeziny. Kolejne specjalne podziękowania należą się pani dyrektor Justynie Wajs-Fijałkowskiej oraz wszystkim pracownikom Domu Kultury, którzy z oddaniem, często poza godzinami pracy, angażowali się w organizację. Osobiste wyrazy wdzięczności kieruję do: mojego partnera z Forum Kultury w Berlinie Matthiasa Lemparta, pani Moniki Wittek z VDG w Opolu, Hartmuta Koschyka z Goldkronach oraz Gerharda Biadacza z Bonn, członka Stowarzyszenia i naszego „ambasadora”. Na zakończenie dziękuję wszystkim członkom i przyjaciołom Stowarzyszenia Dolina Małej Panwi, którzy zaangażowali się w przygotowanie i organizację wydarzenia. Przepracowane przez niektórych z nich setki godzin w ciągu minionego roku przygotowań, ale także czasem krótka doraźna pomoc innych, dały wspaniałe owoce. Dziękuję wszystkim.
Józef Tomasz Juros, prezes Stowarzyszenia Dolina Małej Panwi w Ozimku
Ryciny:
- Pani hrabina Dorotheé-Isabell Freiin von Humboldt-Dachroeden przed tablicą upamiętniająca rodzinę Humboldtów na zamku w Otmuchowie
- Muzyczne przywitanie w trakcie otwarcia konferencji w wykonaniu „Chóru na obcasach”
- Oficjalne otwarcie konferencji. Od lewej: Józef Tomasz Juros, Waldemar Gielzok -tłumacz, Hartmut Koschyk -prezes Kulturforum AvH Schloss Goldkronach, Thomas Konhäuser -dyrektor wykonawczy Kulturstiftung z Berlina, Rafał Bartek -przewodniczący sejmiku wojewódzkiego i przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Mirosław Wieszołek – burmistrz Ozimka, Krzysztof Wysdak -członek zarządu Powiatu Opolskiego
- Najbardziej wytrwali uczestnicy sesji naukowej konferencji
- Pamiatkowe zdjęcie w Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Od lewej: Matthias Lempart -referent Kulturstiftung z Berlina, Zbigniew Pawlak -prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Dorotheé-Isabell von Humboldt-Dachroeden, Harmut Koschyk, Józef Tomasz Juros
- Uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej 230 rocznicę wizyty Aleksandra von Humboldta w Ozimku (foto Ryszard Bożym)
- Odsłonięcie tablicy przez Dorotheé-Isabell von Humboldt-Dachroeden
- Pani Dorotheé-Isabell von Humboldt-Dachroeden składa podpis pod okolicznościowym dokumentem (foto Ryszard Bożym)
- Zdjęcie pamiątkowe. Od lewej: członkowie grupy rekonstrukcyjnej z Tarnowskich Gór z Zenonem Lisem jako hrabią von Redenem, Dorotheé-Isabell von Humboldt-Dachroeden, Hartmut Koschyk, Józef Tomasz Juros, Mirosław Wieszołek
- Burmistrz Ozimka Mirosław Wieszołek wręcza okolicznościowe podarunki pani Dorotheé-Isabell von Humboldt-Dachroeden (foto Ryszard Bożym)
